Wat is een familie? – Megillah 13

Door Rabbi Seth Goren

Een van mijn mentoren zei altijd dat een van de beste dingen van je bekeren tot het Jodendom is dat je je eigen Joodse familie mag kiezen. En dat geldt zelfs in nog bredere zin: De manier waarop we onze families vinden en kiezen kan iets moois zijn. De familierelaties waar we voor kiezen, of waar we toevallig in terecht komen, kunnen net zo sterk zijn als de relaties waarin we geboren worden.

De bladzijde van vandaag laat verschillende manieren zien waarop we gezinnen creëren en samenvoegen door onze eigen keuzes en daden.

Onze tekst is gebaseerd op I Kronieken 4:18: “En zijn [Kalebs] Judahitische vrouw baarde Jered vader van Gedor, Heber vader van Soco, en Jekuthiel vader van Zanoah. Dit waren de zonen van Bithiah, dochter van Farao, met wie Mered [ook bekend als Kaleb] trouwde.”

Dit vers, genomen uit een lange lijst van genealogieën, is op het eerste gezicht nogal gewoon. De Gemara beweert echter dat verschillende figuren die in dit vers worden genoemd – Jered en Gedor, Heber en Soco, Jekuthiel en Zanoah – alle verwijzen naar Mozes. De Gemara legt niet expliciet uit hoe dit precies mogelijk is – elk van die paren, zo vertelt het vers ons, zijn vaders en zonen – maar het beantwoordt wel enkele andere vragen voor ons.

Ten eerste, waarom wordt Farao’s dochter Bithiah, die volgens alle bijbelse verslagen niet Joods was, een Judahiet genoemd? (Het Hebreeuwse woord voor Judahiet, hayehudiah, zou vertaald kunnen worden als “Joodse vrouw”). De Gemara antwoordt:

Omdat zij afgoderij afwees, zoals er geschreven staat: “En de dochter van Farao kwam naar beneden om zich te wassen in de rivier.” (Exodus 2:5) En Rabbi Yohanan zei: Ze ging naar beneden om zich te wassen en te zuiveren van de afgoden van haar vaders huis.

Misschien was zij niet helemaal een lid van de stam van Juda, wat ook een eerlijke vertaling is van hayehudiah. Toch vindt de Gemara een manier om Bithiah een lid van de stam te maken, een status die zij creëert door haar eigen spirituele keuzes. Bovendien, zoals Maimonides eeuwen later zou schrijven, worden Joden door bekering in feite de kinderen van onze bijbelse voorouders en hebben net zo’n nauwe band met hen als geboren Joden, waardoor we allemaal niet van elkaar te onderscheiden leden van de Joodse familie zijn.

Ten tweede, de aard van de relatie van Farao’s dochter met Mozes is een beetje raadselachtig. Wat is hier precies aan de hand?

De Gemara vraagt: De dochter van de Farao baarde Mozes? Maar heeft zij hem niet alleen opgevoed? Het is eerder zo dat met betrekking tot iedereen die een weesjongen of -meisje in zijn huis opvoedt, het vers hem eer toekent alsof zij hem gebaard heeft.

Voor degenen onder ons die op niet-traditionele wijze ouders worden, is hier iets moois en bevestigends aan: De kinderen die we opvoeden zijn van onszelf. We zijn niet minderwaardig in vergelijking met een biologische ouder. Adoptieouders zijn ouders, punt uit.

Tenslotte keren we terug naar de tekst van I Kronieken voor een derde kijk op ouderschap en familie:

De Gemara merkt op dat de woorden “vader van” drie keer voorkomen in datzelfde vers: “En zijn vrouw Hajehudijah baarde Jered, de vader van Gedor, en Heber, de vader van Soco, en Jekuthiel, de vader van Zanoah.” Dit leert dat Mozes in drie opzichten een vader was voor het gehele Joodse volk: Een vader in Torah, een vader in wijsheid, en een vader in profetie.

Nogmaals, we krijgen een andere manier van denken over familie: Onze geestelijke nakomelingen zijn onze kinderen. Onze intellectuele erfenis kan worden beschouwd als het genereren van een soort ouderschap. Zoals een commentaar op deze pagina beweert, “Leraren die zichzelf investeren in de opvoeding van hun studenten in Tora, mitzvot, en juist gedrag, worden ook beschouwd als partners in hun geboorte, omdat de studenten ook ‘kinderen’ worden genoemd.”

Dus wat maakt een familie? Op de pagina van vandaag zien we dat familie tot stand kan komen door je daden, door de rol die je speelt in iemands leven, of door de erfenis die je voor anderen achterlaat. We maken evenveel deel uit van onze gekozen families als van onze biologische families. En onze gekozen familiebanden zijn net zo echt en waar als die waarin we geboren zijn.