Door Rabbi Elliot Goldberg
God verlicht de aarde voor hen die erop wonen, met mededogen; en in Gods goedheid vernieuwt Hij het werk van de schepping elke dag opnieuw.
Deze woorden worden gezegd als onderdeel van de zegen die voorafgaat aan het reciteren van het Shema tijdens de doordeweekse ochtenddienst. Zoals we geleerd hebben in Traktaat Berakhot (9b), valt het ideale moment om deze zegen te zeggen samen met het opkomen van de zon als een nieuwe dag aanbreekt en de wereld gevuld wordt met licht.
Als onderdeel van een discussie over de kwalificaties die iemand in aanmerking doen komen om de zegeningen van de ochtenddienst te leiden, presenteert een misjnah op onze daf de volgende makhloket (verschil van mening):
Iemand die blind is, mag de inleidende gebeden en zegen voor het Sjema reciteren.
Rabbi Jehoeda zegt: Iemand die in zijn leven de lichtbronnen – de zon, maan en sterren – niet heeft gezien, mag de inleidende gebeden en zegen vóór Sjema niet reciteren.
Moet men het vermogen hebben om de hemellichamen te zien waardoor God licht op aarde brengt, om deze woorden namens de gemeenschap te kunnen reciteren? Rabbi Jehoeda zegt ja, de Tanna Kamma (de anonieme eerste mening) zegt nee.
Rabbi Jehoeda’s mening, die mensen die vanaf hun geboorte blind zijn, zou uitsluiten van het zeggen van dit gebed, wordt in een beraita (een andere vroege bron die niet in de misjna te vinden is) aangevochten:
Velen hebben met hun verstand genoeg gezien om uit te wijden over de goddelijke wagen, hoewel zij die nooit werkelijk gezien hebben.
Het eerste hoofdstuk van Ezechiël beschrijft het visioen van de profeet over Gods bovennatuurlijke wagen, een toetssteen voor de vroeg-Joodse mystiek, die in veel oude Joodse teksten uitvoerig wordt besproken. Deze beraita wijst erop dat veel mensen die de goddelijke wagen nooit met eigen ogen hebben aanschouwd, er toch commentaar op leveren. Dus waarom zou iemand zicht nodig moeten hebben om zegeningen te kunnen leiden waarin Gods schepping van licht wordt geprezen?
Rabbi Yehuda antwoordt door zijn mening te verdubbelen: Zegeningen over de zon zijn anders. Terwijl iedereen inzicht kan ontlenen aan Ezechiëls hemelse visioen, kunnen alleen zij die daadwerkelijk profiteren van Gods licht de zegen leiden waarin het licht geprezen wordt. Omdat de blinden geen gebruik maken van het licht, betoogt hij, komen zij niet in aanmerking om de zegen te leiden.
Rabbi Jehoeda’s mening is niet het laatste woord over deze kwestie, want de Gemara citeert een andere beraita in de naam van Rabbi Yosei:
Mijn hele leven was ik verontrust door dit vers, dat ik niet begreep: “En gij zult ’s middags tasten, zoals een blinde tast in de duisternis.” (Deuteronomium 28:29) Ik was verbijsterd: Wat maakt het voor een blinde uit of het donker of licht is? Hij kan in ieder geval niet zien, dus waarom spreekt het vers over een blinde in de duisternis?
Ik bleef hierover nadenken totdat het volgende voorval zich aan mij voordeed: Ik liep eens in de absolute duisternis van de nacht, en ik zag een blinde man, die op zijn weg liep met een zaklantaarn in zijn handen. Ik zei tegen hem: Mijn zoon, waarom heb je deze fakkel nodig als je blind bent? Hij zei tegen mij: Zolang ik een fakkel in mijn hand heb, zien de mensen mij en redden zij mij uit de kuilen en de doornen en de distels.
Rabbi Yosei herinnert ons eraan dat ieder van ons op zijn eigen manier profiteert van de wereld. Zij die niet het vermogen hebben om met hun eigen ogen licht te zien, kunnen toch profiteren van het zicht van anderen. En dus moeten ook zij op hun beurt God kunnen zegenen voor het geschenk van het licht dat ons in stand houdt.
Moge het licht van Rabbi Yosei’s onderwijs het wereldbeeld van Rabbi Yehuda verhelderen en ons inspireren om een wereld te bouwen waarin iedereen de kans krijgt om de gemeenschap voor te gaan in gebed en dankbaarheid te uiten voor de unieke manier waarop zij de glorie van God ervaren.
Koinonia Bijbelstudie Live! 